گسترش قدرت نرم چین در زیمبابوه
«گسترش قدرت نَرم چين در زيمبابوه»
مقدمه:
بي شك سیاست خارجی زیمبابوه این کشور را تحت تأثیر هژمونی قدرت های بزرگ قرار دارد. زیمبابوه برای همه موارد، از سرمایه گذاری مستقیم خارجی گرفته تا کمک های توسعه ای مالی، نياز به یک قدرت جهانی دارد. اگرچه تا قبل از اين زبان انگليسي در بسياري از كشورهاي آفريقايي زبان رسمي است، ولي امروز چين توانسته در برخي از كشورهاي آفريقايي زبان خود را جايگزين نمايد؛ گرچه زبان انگليسي همواره به عنوان ابزاري كارآمـد در عرصه ارتباطات بين المللي مطرح بوده است، اما آموزش آن مي تواند بـه ابزاري پنهـان در جهـت ترويج فرهنگ مصرفي غرب تبديل شود.
ارتقاي قدرت و هژمونی چین را می توان در دو زمینه ي «قدرت سخت» و «قدرت نَرم» مورد توجه و بررسی قرار داد. در زمینه افزایش و گسترش قدرت سخت چین می توان گفت که از لحاظ معیارها و ارزیابی مالی و اقتصادي، این کشور در طول سه دهه ي اخیر رشدي پرشتاب را تجربه کرده است. در بُعد قدرت نَرم، این کشور با توجه به عنصر فرهنگ و به ویژه با کاربرد سیاست هاي مؤثر خارجی خویش توانسته است نفوذ قابل ملاحظه اي را در سطوح منطقه اي و جهانی به دست آورد.
چینی ها توانسته اند كشور زيمبابوه را كه در برابر امواج فروپاشی اقتصادی و انزوای جهانی قرار گرفته است را با نیروی خود مورد حمایت کننده قرار دهند. از اين رو زمانی که غرب شروع به مقابله و تحریم زیمبابوه نمود، چینی ها فرصت را مغتنم تشخیص دادند و وارد عرصه تبادلات با زیمبابوه شدند. به گفته يكي از اندیشکده های ایالات متحده« Pew Research Center» ، چینی ها از سال 2005 معاملات سنگين و سرمایه گذاری هایی به ارزش بیش از 11.6 میلیارد دلار آمریکا امضا و تعهد کرده اند. چین توانسته به معنای واقعی منابع و امکانات این کشور را در اختیار خویش قرار دهد. آنها براي اينكه بتوانند به خوبي موقعيت خود را در زيمبابوه حفظ نمايند؛ ابتدا شروع بع به ترویج فرهنگ شرقي نموده تا از اين طريق بتواند به خوبي بر این كشور در حال انزوا، تسلط كامل داشته باشند. بنابراين از سال 2019 يادگيري زبان چيني را به عنوان زبان دوم مردم زيمبابوه مطرح و آموزش زبان چینی را با تأسیس «انستیتو کنفوسیوس» در دانشگاه زیمبابوه با تعداد 500 دانشجو راه اندازی كردند.
آموزش و یادگیری زبان چینی به عنوان زبان دوم مورد حمایت بسیار دولت زیمبابوه قرار گرفته است، بر همين اساس چيني ها از طریق تأسیس انستیتو کنفوسیوس توانسته اند به هدف گسترش و ترویج زبان فرهنگ چینی به صورت برنامه ریزی بلند مدت اقدام کنند. البته گسترش زبان و فرهنگ چینی به دلیل تفاوت های فرهنگی با فرهنگ آفریقایی هنوز با چالش های زیادی مواجه است. اگر قرار است آموزش و یادگیری زبان چینی توسعه یابد، نیاز به ایجاد چارچوب‌های آموزشی، روش‌ها و رویکردهای آموزشی جدید دارد که یادگیری را در کلاس‌های زبان چینی با فرهنگ بومی آفریقا تطبیق داده و ترویج کند.
هدف این گزارش، بررسی اهمیت ترویج و یادگیری زبان دوم به ویژه زبان چینی است. زیرا چين با اين ابزار فرهنگی، جایگاه خود را در برخی کشورهای آفریقایی تثبیت نموده و با ایجاد زیرساخت های آموزش زبان چینی در دانشگاه ها به صورت راه اندازی و تجهیز آزمایشگاه زبان و اعزام استاد، فعالیت برنامه ریزی شده دراز مدت خویش را طراحی و اجرا نموده است.
ميراث دورة پیشامدرن
در قوام يابي ارزش هاي فرهنگي ـ سياسي پيشامدرن چين سه متغير يا سه منبع نقش مهمـي داشته اند: مكتب كنفوسيوس (مرجع عالي)، مكتب تائو و آموزه هاي نظامي. آنچه امروزه بـا عنوان «كنفوسيونيسم» ياد مي شود متشكل است از آموزه هاي فرهنگي و اجتمـاعي گسـترده تهذيب اخلاقي، اهميت روابط بينِ شخصي (نسبت به روابط بين سازماني)، احترام به نظـم اجتماعي سلسله مراتبي، تكريم بزرگان، تلاش براي هماهنگي و اجتناب از منازعه از جملـه ارزش هاي محوري كنفوسيوسي است. تائوئيسم بر بهره گيري از قوانين و راه و رسم طبيعت، به ويژه هماهنگي درون طبيعت با وجود اضداد آن، تأكيد مي كند. در ادبيات مربوط به تـدابير نظامي كه عمدتاً متمركز بر آموزه هاي سون تزو در كتاب هنر جنگ است، بر اهميت استفاده از قوة تفكر و فريب، نفوذ در ذهن دشمن و حتي الامكان رعايت اخلاق انسـاني (پرهيـز از خشونت) در برابر دشمنان تأكيد شده است. آموزه هاي فرهنگي منابع مـذكور بـه اشـكالي گوناگون در فرهنگ معاصر چين حضور دارند؛ از جمله اين كه در ايـن كشـور روابـط بـين شخصي اهميت بسياري دارد، به همين دليل، حكومت و سازمان سياسي كشور نيـز تـا حـد زيادي فردگراست؛ چيني ها به استفاده از اعتبـار اجتمـاعي و نفـوذ معنـوي و فكـري در ديگران بيشتر ارزش مي نهند تا اسـتفاده از سـاز و كارهـاي قـانوني. هـمچنـين در روابـط اجتماعي افراد با همديگر رعايت سلسله مراتب در سطوح گوناگون بسيار مهم است. البته، در فرهنگ چيني هنجارهاي اخلاقي، مثل صداقت، لزوماً مطلق نيستند. ايـن مسـئله بـه ويـژه در تعاملات چيني ها با خارجي ها محسوس تر است.
ارتباط زبان و فرهنگ
فرهنگ يكي از ابعاد اصلي توان و ابزار دیپلماسی عمومی محسوب مي شود و رابطه ميان فرهنگ و زبان مورد توجه خاص قرار مي گيرد. از اين منظر يادگيري زبان فقط محدود به گسترش توان زبانشناختي (دستور، لغت، تلفظ و ...) نيست، بلكه يادگيري هنجارهاي فرهنگي جامعه بيگانه به نحوه انتخاب و استفاده صحيح واحدهاي زباني و معنايي و در نهايت به ارتباط موفق و مؤثر مي انجامد. در اين ارتباط بعضي از پژوهشگران به تبيين ابعاد مختلف فرهنگ كه در تدريس زبان و گسترش توانش زباني دخيل است، پرداخته اند. يكي از اين ابعاد، مفهوم هنري و زيباشناختي فرهنگ است و بر اساس آن زبان ممكن است به ادبيات، فيلم و موسيقي كشورصاحب آن زبان خاص وابسته گردد. بُعد ديگر، مفهوم جامعه شناختي فرهنگ است كه مطابق آن، زبان با آداب و نهادهاي حكومتي خاص، نهاد خانواده و ماهيت آن، روابط بين افراد و آداب و رسوم اجتماعي پيوند می یابد. مفهوم عملي و تا حدي معنايي فرهنگ براي تكامل توانش ارتباطي ضروري است؛ زيرا براي كسب مهارت در زبان، علاوه بر درك مفهوم يك كلمه يا هر واحد زباني دانستن كاربرد درست آن در موقعيت هاي مرتبط با فرهنگ جامعه نيز الزامي است. تقريباً تمام محققان آموزش زبان معتقدند كه در آموزش زبان، گنجاندن هنجارهاي فرهنگي زبان انگليسي براي ايجاد تفاهم بين صاحبان فرهنگ هاي مختلف، ايجاد انگيزه در زبان آموزان و ايجاد سهولت در هماهنگي زبان آموزان جامعه بيگانه ضروري است. زبان وسيله انتقال، حفظ، يادگيري و اطلاع يافتن از فرهنگ ها است.
اگرچه جدايي ناپذير بودن فرهنگ و زبان و انتقال مستقيم يا غيرمستقيم فرهنگ در آموزش زبان دوم امري بديهي است، اما در باب ميزان آشنايي با فرهنگ در آموزش زبان نظرات متفاوتي وجود دارد .يادگيري زبان دوم يكي از جنبه هاي فرهنگ پذيري است و هرچه زبان آموز نسبت به فرهنگ خارجي پذيرش بيشتري داشته باشد، توان يادگيري زبان او افزايش مي يابد. زبان حامل فرهنگ و آیینه بازتاب فرهنگ است. از طریق زبان است که فرهنگ از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود. زبان بدون فرهنگ مانند درختی است که ریشه ندارد، نمی تواند بایستد، فرهنگ بدون زبان نیز همین گونه است، نمی تواند زنده بماند. در یادگیری و آموزش زبان دوم، درک فرهنگ زبان آموزان برای معلمان زبان و درک فرهنگ زبان مقصد برای دانش آموزان مهمتر است. زبان چینی سرشار از فرهنگ است، عبارات، دستور زبان، کاراکترها، اصطلاحات و همه چیز در زبان چینی دارای مفهوم و معنای فرهنگی خاص است که اگر به خوبی آموزش داده نشود، سوء تفاهم ها و مشکلات زیادی را به همراه دارد. چارچوب ها و رویکردهای آموزشی جدید باید بر اساس تفاوت هایی که بین دو فرهنگ وجود دارد، ایجاد شود.
ابزارهای تحکیم و گسترش قدرت نَرم چین
امروزه در چین، به صراحت ایدۀ گسترده تري از قدرت نَرم را مطرح می گردد. این ایده دلالت بر همه عناصر خارج از حوزه امنیت از جمله سرمایه گذاري و ارائه کمک دارد. قدرت نَرم می تواند در «سطوح بالا» نخبگان و در «سطوح پایین» عموم مردم را مورد توجه قرار دهد. اگر چه قدرت نَرم می تواند هم از بازیگران دولتی و هم غیردولتی ناشی گردد، اما ضرورت دارد تا به صورتی دقیق راهبردها و ابزار سیاسی پکن را که آگاهانه براي پیشبرد قدرت نَرم مورد استفاده قرار می دهد، بررسی و تحلیل نمود. این راهبردها و ابزارها، از کمکهاي مالی و اقتصادي و مدارس زبان گرفته تا اعطاي بورسيه هاي تحصیلی میزان تأثیرگذاري قدرت نَرم بازیگران چینی را در جهان آسانتر نموده اند. در زیر به برخی از این راهبردها و ابزارها اشاره می شود.
الف- اعطای کمکهای مالی و اقتصادی
اعطاي کمکهاي مالی و اقتصادي یکی از عمده ترین ابزارهاي دولت چین براي پیشبرد نفوذ در کشورهاي در حال توسعه در سراسر مناطق جهان، محسوب می شود. به عنوان مثال، کشورهاي آفریقایی با دریافت وام هاي با بهره بسیار پایین و صرف آنها در امور زیربنایی، شرایط لازم جهت توسعه خود را فراهم می کنند و از طرف دیگر بازپرداخت این وام ها با اتکاي به منابع غنی معدنی آفریقا از قبیل مس، کبالت و ... در یک دوره بلندمدت، بسیار سهل و آسان است که دو طرف را بسیار منتفع می سازد. این وضعیت، زمانی بهتر درک می شود که با شرایط بسیار سخت و غیرقابل انعطاف دولت هاي غربی و خصوصاً ایالات متحده در اعطاي وام به کشورهاي آفریقایی مقایسه شود؛ شرایطی از قبیل دمکراسی، رعایت حقوق بشر، شفافیت سرمایه گذاري وامها در بخش هایی که وام دهندگان توصیه می کنند. بدین ترتیب، پکن بدون مطرح کردن چنین شرایطی و بدون دخالت در امور داخلی کشورهاي آفریقایی، جاذبه بیشتري را براي این کشورها در نزدیک شدن به چین و گسترش نفوذ خود در آفریقا فراهم می سازد. در حال حاضر، نزدیک به 811 شرکت چینی در آفریقا حضور دارند که غالباً خصوصی هستند و در بخش زیرساخت ها، انرژي و بانکداري به فعالیت در کشورهاي آفریقایی مشغول هستند. همچنین در این راستا باید به این نکته نیز اشاره نمود که فعالیتهاي بشردوستانه چین نیز امروزه حوزه گستردهاي را فراگرفته است. این فعالیت ها، طیف وسیعی از اعطای وام، هدایا و بخشش بدهی هاي کشورهاي فقیر گرفته تا مبارزه با ایدز و حفظ محیط زیست، شرکت در کمک رسانی به قربانیان بلایاي طبیعی را در برمی گیرد. این بخش از فعالیت هاي پکن را باید در زمرۀ مؤثرترین اقدامات این کشور براي افزایش قدرت نَرم دانست که هر روز نیز گسترده تر می شود.
دولت چین می کوشد با تحقق این گونه از فعالیت ها، حمایت و نفوذ سیاسی لازم را نیز به دست آورد. قاره آفریقا از جمله نقاطی است که بیشترین انواع از این کمکها را در سالهاي اخیر از چین دریافت کرده است. این کمک ها شامل هدایا و وامهاي بدون بهره و کم بهره بوده است. کمک چین و سیاست بخشش بدهی هاي کشورهاي فقیر، سبب شده تا سرمایه معنوي و قدرت نرم چشمگیري در میان کشورهاي آفریقایی براي این کشور شکل بگیرد و به ویژه حمایت آنها از چین را در سازمان ملل متحد و دیگر سازمانهاي بین المللی به همراه داشته است. در این ارتباط، همچنین می بایست از سیاست اعطاي بورسهاي تحصیلی چین در مقاطع تحصیلی آموزش عالی به دانشجویان نخبه کشورهاي در حال توسعه در قاره هاي آفریقا و آسیا نیز یاد نمود که تأثیر قابل ملاحظه اي را در گسترش نفوذ و قدرت نَرم چین در این کشورها و به خصوص در بین نخبگان آنها ایجاد می کند و به گسترش فرهنگ چینی و افزایش علاقه ي نخبگان و فرهیختگان فکري و علمی این مناطق نسبت به چین و سیاست هاي آن منجر می گردد.
ب-ترویج فرهنگ و زبان چینی
بعد از سیاست و اقتصاد، فرهنگ به صورت روزافزونی تبدیل به ستون اصلی دیپلماسی چین درآمده و امروزه این کشور بیشترین فعالیت در عرصه مبادلات فرهنگی را در سال تحقق می بخشد و در پی صادرات محصولات فرهنگی خود به ویژه در حوزه فیلم، هنر، موسیقی و ورزش است؛ همچنین، دولت چین «موسسه کنفوسیوس» را به منظور ترویج و آموزش فرهنگ و زبان چینی راه اندازی کرده است. دیپلماسی فرهنگی فعال چین از این طریق به بهبود تصویر چین در نزد جهانیان کمک کرده است. امروزه بیشتر از 81 میلیون نفر در خارج از چین در چارچوب این مؤسسات، مشغول یادگیري زبان چینی هستند؛ با این حال افزایش قدرت نَرم چین، با انتقاداتی که در سطح بین المللی از سیستم سیاسی داخلی و هم چنین فساد اخلاقی در این کشور می شود، تا حدودي محدود شده، همچنین چین، در کنار صادرات کالا و سرمایه گذاري در بخشهاي صنعتی و تجاري در قاره سیاه، از اوایل دهه 71 تلاش کرده تا حضور فرهنگی خود در قاره سیاه را نیز توسعه و گسترش دهد. چین با راه اندازي مؤسسات کنفوسیوس در آفریقا، به آموزش زبان و فرهنگ چینی در این کشورها اقدام کرده و هم اکنون در 58 کشور آفریقایی به فعالیت مشغول است. این فعالیت ها موجب شده تا حضور چینی ها در این قاره بر اساس آمار رسمی چین به یک میلیون نفر برسد که البته گفته می شود، تعداد چینی های مهاجر آفریقا روبه افزایش است. استفاده از ابزار دیپلماسی عمومی جهت ترویج فرهنگ چینی، تا چند سال پیش چندان مورد توجه سیاستمداران چین نبود و زمانی که مورد توجه قرار گرفت، بسیار سطحی و محدود با آن برخورد می شد و تنها به تبلیغات سیاسی از طریق رادیو بین المللی چین که به طور مداوم به تکرار گفته هاي سیاستمداران چینی می پرداخت، محدود بود. پس از پایان جنگ سرد، این کشور فعالیت هاي خود را در بخش دیپلماسی عمومی گسترش داد و تنوع بیشتري به برنامه هاي خود بخشید. در این مقطع، دیپلماسی عمومی چین در پی دستیابی به اهداف عمده بوده است: تبلیغ و اشاعه ي ارزش ها و باورهاي چینی به جهان خارج، ایجاد یک تصویر مطلوب از دولت چین، تکذیب و رد گزارش هاي تحریف شدهاي که در خارج از این کشور در مورد چین تهیه و تبلیغ می شود.
از دیگر ابزارهاي مورد استفاده چین در دیپلماسی ترویج قدرت نَرم خود، تلاش در جهت گسترش فرهنگ و زبان چینی در جهان است. «هانبان»Hanban،سازمانی دولتی است که وظیفه اش تبلیغ و ترویج آموزش زبان چینی در سایر کشورها است. این سازمان در سال 1987 به منظور هماهنگ کردن تلاش هاي چین براي ترویج و آموزش زبان چینی در سراسر جهان تأسیس شد. از سال 2012 تاکنون، «هانبان» به دانشگاه هاي خارجی به منظور تأسیس مراکز مطالعات فرهنگ و زبان چینی مؤسسات کنفوسیوس کمکهاي مالی اعطا می کند. دولت چین به جز کمک مالی، اساتيد چینی هم به این دانشگاه ها اعزام می کند. طی این ده سال، در465دانشگاه از 123 کشور دنیا «مؤسسه کنفوسیوس» تأسیس شده است. برنامه هاي مشابه در صدها دبیرستان خارجی هم اجرا می شود. مجموعه این پروژه، نمونه موفقی از گسترش قدرت نَرم این کشور را به اثبات می رساند.
مؤسسات کنفوسیوسی مثل اهرم و بازوي قدرت نَرم حکومت چین عمل می کنند و چه در استخدام و اداره دانشگاهیان، چه در انتخاب درس ها، و چه در تعریف دامنه مباحث، اهداف حکومت چین را پیش می برند. مؤسسه کنفوسیوس با اهداف هماهنگ سازي روابط خارجی، ارتقاء درک متقابل اجتماعی- فرهنگی، جهانی تأسیس شده است.
الفباي فرهنگ با يادگيري زبان چيني
در زیمبابوه، یادگیری زبان چینی یک سرمایه گذاری پرسود است . کلمه «نیاهو» Ni hao ، در زبان چینی به معنای«سلام» یا «تینگ بو دونگ» ting bu dong ، به معنای «صدات را می شنوم، اما نمی فهمم»، دو عبارتی هستند که امروزه اغلب در مکالمات مردم در هراره شنیده می شوند. این امر، یکی از نشانه های تلاش های سرسختانه دولت چین، شرکت های خصوصی و افراد چینی در سراسر آفریقا، به ویژه در زیمبابوه، برای اشاعه زبان چینی و درک فرهنگ چین است. یادگیری زبان چینی به عنوان زبان دوم یا سوم یک روند جهانی در چند سال اخیر بوده است.
در آفریقا، افزایش سریع سرمایه گذاری ها و تجارت چین (چین در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری این قاره است) این روند را تسریع ساخته است. دولت زیمبابوه در تقویت روابط دوجانبه خود با چین بسیار سنجیده عمل کرده است و سیاست نگاه به شرق را در سال 2003 در پیش گرفت تا اولویت را به سرمایه گذاران چینی، ژاپنی، سنگاپوری و سایر کشورهای منطقه بدهد. در نتیجه، تجارت بین چین و زیمبابوه به طور تصاعدی رشد یافت به نحوی كه برای مثال، امروزه چین بزرگترین خریدار تنباکوی زیمبابوه است.
البته نباید فراموش کرد که یادگیری زبان چینی به مبارزات آزادی‌بخش زیمبابوه در اواخر دهه 1960 و 1970 نیز باز می‌گردد، زمانی که مبارزان آزادی بخش زیمبابوه برای آموزش نظامی به چین رفته و تحت تعالیم نظامی و ایدئولوژیکی قرار گرفتند، اما اکنون این روند به دلایل مختلف به طور قابل توجهی سرعت گرفته است.
1-2- موسسه کنفوسیوس
به نظر میرسد اولین باوري که چینی ها را به موقعیت والاي جهانی رسانده است، تلقی آنها از مفهوم اختلاف و تفاوت است. کنفوسیوس میگوید باید همراه با تفاوتها، هارمونی داشت. او ادامه می دهد انسانهاي بزرگ با دیگران هارمونی دارند ولی ضرورتاَ با آنها توافق ندارند؛ در مقابل، انسانهاي کوچک ظاهراَ توافق دارند ولی تحقیقاَ هارمونی ندارند. در فرهنگ چینی، تفاهم داشتن و کنار آمدن اصالت دارد، زیرا اصل و فرع کردن منافع مهمتر از حل و فصل اختلافات لاینحل است.
برای گسترش زبان و فرهنگ چینی، دولت چین از مفهومی به نام «کنفوسیوسیسم» استفاده می کند. کنفوسیوس فیلسوف و مربی بزرگ چینی در سال 551 قبل از میلاد متولد شد. چینی ها بر این باورند که افکار او به شدت بر فرهنگ چینی و حتی بر فرهنگ های دیگر تأثیر گذاشته است. مردم چین از کنفوسیوس به عنوان «استاد بزرگ» یاد می کنند.
دولت زیمبابوه با صدور مجوز تاسيس مؤسسه کنفوسیوس در ساختارهای آکادمیک دانشگاه زیمبابوه در سال 2007، به عنوان بخشی از شبکه ی گسترده حدود 400 مؤسسه کنفوسیوس در سراسر جهان قرار دارد. این برنامه تا حد زیادی در زمینه تربیت معلمان زبان چینی موفق بوده است و دانشگاه آمادگی دارد تا معلمان مازاد چینی را به کشورهای دیگر قاره نیز صادر کند. پروفسور «پدزیسای ماشیری زیم»، مدیر افتتاحیه موسسه کنفوسیوس در دانشگاه زیمبابوه می گوید که یکی از اهداف این موسسه ترویج زبان و فرهنگ چینی در زیمبابوه است. از آنجایی که دولت هنوز زبان چینی را در برنامه درسی ملّی مدارس ابتدایی و متوسطه قرار نداده است ولي آموزشگاه هايي را به عنوان موسسه کنفوسیوس تاسيس نموده تا زبان چینی را به عنوان یک فعالیت فوق برنامه ارائه نمايند. بیش از هزار دانشجو از سال 2009 آموزش زبان چینی را از طریق این مؤسسه گذرانده اند. تعدادی دیگر نیز در حال تکمیل تحصیل در چین هستند و به زودی به دانشگاه خواهند پیوست.
2-2- مهارتی که هزینه دارد
ناظران می گویند تقاضای فزاینده ای از سوی سازمان ها و افرادی که به دنبال یادگیری زبان چینی هستند، وجود دارد. «کلارنس مکونی»، بنیانگذارCendel Language Bridge شرکت خصوصی که ترجمه، تفسیر و آموزش زبان های خارجی را ارائه می دهد، گفت: که یادگیری زبان های خارجی مزایای زیادی دارد. او میگوید که چینی‌ها بیشترین درخواست را براي تدريس دارند.
آقای «مکونی» میگوید: "اگر رشد جمعيت چینی‌ها را به این کشور نگاه کنید، نیازی نیست که پيشگويي و بگویید در چند سال آینده چه کسی مهم‌ترین کارفرما خواهد بود. . . . تمام افرادی که ما آموزش می‌دهیم به محض اتمام دوره‌هایشان توسط شرکت‌ها بکارگرفته می‌شوند و دستمزد بسیار خوبی دریافت می‌کنند. او می افزاید که توانایی صحبت کردن به زبان اصلی دیگری به جز انگلیسی، یک مزیت فردی برای فروش عالی کالا و خدمات در بازار است. یک مترجم زبان چینی می تواند حقوق ماهیانه 5000 دلار زيمبابوه دریافت کند، در حالی که یک منشی دوزبانه با همان توانایی ها می تواند تا 3000 دلار زیمبابوه حقوق دریافت کند." «لاستون موکارو»، مشاور زبان و مدرس دپارتمان زبان‌شناسی دانشگاه زیمبابوه، میگوید که اگرچه رتبه‌بندی شغلی او هنوز تغییر نکرده است، اما اکنون پس از یادگیری زبان چینی درآمد بسیار بیشتری دارد. او میگوید: "در حال حاضر یادگیری زبان چینی غیر از دلیلی که سیاست نگاه به شرق دولت لازم است، منطقی است. چینی یکی از زبان‌های رسمی سازمان ملل است و اگر به نحوه گسترش چین در جهان نگاه کنید، اگر به زبان آنها صحبت کنید می‌توانید بهتر پیشرفت کنید."
آقای «موکارو» همچنین از برنامه های مبادله بین چین و زیمبابوه درآمد زیادی کسب می کند. علاوه بر این، او اغلب برای موسسه محلی کنفوسیوس مشورت می دهد. از فعالیت های دیگر او می توان به تحقیق فعلی او بر روی کتابچه راهنمای ترجمه بین زبان چینی و «شونا»، یکی از زبان های اصلی بومی زیمبابوه اشاره کرد. او با اشتیاق میگوید: "برای کسانی که زیاد به چین سفر و تجارت می‌کنند، این امتیاز را دارند که از گردشگری متنوع آن استفاده کنند، پس یادگیری زبان چینی عملاً واجب است و مزایای بسیار زیادی دارد."
3-2-گسترش‌بیشتر‌در‌پیش‌است
برنامه هایی برای افتتاح حداقل پنج مرکز آموزشی چینی دیگر در سایر نقاط کشور و ساخت ساختمان موسسه کنفوسیوس در دانشگاه زیمبابوه برنامه ریزی شده است. سفارت چین در زیمبابوه نیز قول داده است که یک مرکز فرهنگی برای تقویت همکاری های فرهنگی بین دو کشور تأسیس کند.
«لوی نیاگورا»، معاون دانشگاه زیمبابوه میگوید،" تعاملات در دنیا اکنون در چارچوب دهکده جهانی صورت می گیرد و مردم باید فرهنگ و زبان یکدیگر را درک کنند؛ ما می خواهیم ببینیم که دانشجویان زبان چینی زیمبابوه در چین شغل پیدا می کنند. ما همچنان به کار سخت خود ادامه خواهیم داد تا زبان چینی را نهادینه کنیم، همانطور که با سایر زبان های بزرگ دنیا انجام داده ایم." "همچنین پیشنهادهایی برای معرفی زبان چینی در برنامه درسی ملّی وجود دارد. تأثیرگذاری اساسی این است که آموزش و یادگیری زبان چینی را به صورت روندی از مدارس ابتدایی، متوسطه و دانشگاه داشته باشیم."
نتيجه گيري:
نقش آموزه هاي فرهنگي، به ويژه آموزه هاي مكتب كنفوسيوس، در هدايت سياست خارجي چيني ها از دوران قديم مهم بوده است. چين تا پيش از عصر مدرن، اساساً با هويت فرهنگي و تمدني خویش شناخته مي شد. عدالت طلبي، اجتناب از منازعه، نظم و انسـجام اجتماعي، سلسله مراتب سياسي، خودبزرگ بيني، و گرايش به هژموني فرهنگي از جمله عناصري است كه فرهنگ چين با آنها تعريف مي شود. تا پيش از برخورد با قدرت هاي استعماري، فكر رايجي بين چيني ها رواج داشت كه بر مبناي آن فرهنگ و انديشه ی چيني مي توانـد منشأ هماهنگي و انسجام جهان باشد. اما، اين چين محوري جهان شمولگرا؛ پس از مشاهدة ضعف و شكست هاي مكرر در برابر قدرت هاي مدرن امپرياليست دچار بحران و زوال شد. از آن زمان چيني ها براي تطبيق با وضع جديد و احياي جايگاه خـود تصورات فرهنگي سنّتي را به حاشيه كشاندند و به ايدئولوژي هاي مُدرن شامل ناسيوناليسم و سوسياليسم روي آوردند. البته، اين به معني گسست چيني ها از فرهنگ و باورهاي گذشته نبود، بلكه آنها را مطابق با اوضاع جديد بازسازی و ساماندهي كردند. آموزه هاي فرهنگي و ايدئولوژيك به شيوه هاي گوناگون سياست خارجي جمهوري خلق چين را تحت تأثير قرار داده است. به پشتوانة اين آمـوزه ها، چيني ها در مناسبات خارجي به استقلال طلبي و بازسازي پايه هاي قدرت ملّي با تكيه بر پتانسيل هاي داخلي روي آوردند. مثلاً، موضوع دست یابی به قدرت هسته اي چين در اين زمينه صورت گرفت. آنها، با وجود تحمل ضربات سنگين امپرياليسم در دورة استعمار، تمايل ندارند در عصر حاضـر، كـه در نقـش يك قدرت برتر جهاني ظاهر شده اند، در نقش دولتي انتقامجو و برهم زنندة وضع موجـود عمل كنند. چين تمايل دارد خود را قدرتي رو به پيشرفت، اما در عين حال، صلح طلب و متعهد به هنجارهاي بين المللي جاري نشان دهد. صلح گرايي چيني امروزه بـه يكـي از ابزارهاي ديپلماسي عمومي و ديپلماسي اقتصادي اين كشور تبديل شده است. دولت چين در تعاملات بين المللي؛ قوياً پيگير پروژه ی مُدرنيزاسيون و توسعة اقتصادي اسـت. تضمين رفاه ملّي توسط دولت، ارزشي است كه ريشه در فرهنگ چين دارد. چندجانبه گرايي عنصر ديگري از سياست چين است كـه با مؤلفه هايي چـون انتقاد از هژموني یکجانبه گرايانه آمريكا و همچنين رصد و پایش محدوده ای از هژموني چين قابل شناسايي است. اين جهت گيري ها عمدتاً محصول تعامل علايق فرهنگي و ايدئولوژيك ريشه دار چين با الزامات و مقتضيات جهان معاصر است.
یادگیری زبان خارجی در موسسات زیمبابوه به دهه 1990 برمی گردد، زمانی که مدارس و دانشگاه های پردرآمد مانند دانشگاه های ملّی، علم و صنعت، به معرفی و راه اندازی آموزش زبان فرانسوی، اسپانیایی و پرتغالی پرداختند. در سال های اخیر، محبوبیت آموزش زبان فرانسوی و اسپانیایی کاهش یافته و زبان چینی به دلیل بهبود روابط تجاری دوجانبه محبوبیت و درخواست زيادي پیدا کرده است
در حال حاضر، درس زبان چینی در مقاطع مختلف تحصیلی از جمله ابتدایی، متوسطه و دانشگاه ها ارائه می شود كه اين تدريس به صورت مجازي، خصوصي در حال آموزش است حتي در فرودگاه بین‌المللی هراره، تابلوهای «به زیمبابوه خوش آمدید» به زبان چینی به خوبی مشهود است. تا ژوئن 2015 میلادی حدود 60 شركت رسانه اي و فرهنگي خارجی در زيمبابوه فعاليت داشتند كه امروز اين شركت ها به بيش از 100 شركت تخمین زده می شود. در سال 2002 که در آغاز روند سریع اصلاحات ارضی بود، اين شعار«رابرت موگابه»(رئیس جمهور فقید زیمبابوه): "ما از آنجا که خورشید طلوع می‌کند به شرق چرخیده‌ایم و در آنجا که خورشید غروب می کند به غرب پشت کرده‌ایم"، در واقع گرايش به چين را رقم زد و چيني ها توانستند قدرت نَرم یا دیپلماسی عمومی چین در زیمبابوه را مانند سایر کشورها ارتقا ببخشند. آنها در زمینه هایی مانند بهداشت، فرهنگ، مؤسسه کنفوسیوس، محیط زیست، رسانه های جمعی، مبادلات فرهنگی، گردشگری و ... شروع به كار كردند و توانستند با نفوذ رسانه اي خود نقش چين را در سطح توسعه قاره آفریقا، پررنگ نمايند و از همين راه توانستند با رسانه هاي غربي مقابله نمايند و اين ديپلماسي نَرم مي تواند در آينده براي چيني ها دستاوردهاي خوبي را به ارمغان آورد.
پیشنهاد:
با توجه به زمینه آزادی فعالیت های فرهنگی و آموزشی در زیمبابوه و فرصت آموزش زبان های خارجی در دانشگاه زیمبابوه(هراره)؛ ضرورت دارد جهت ارتقاء جایگاه زبان فارسي؛ دوره هایی از طرف «بنياد سعدي» در دانشگاه ملّي زيمبابوه به صورت مجازي و در صورت فراهم شدن شرایط پس از کرونا به صورت اعزام استاد در اين دانشگاه ها، بحث آموزش زبان فارسي و ایجاد و راه اندازی کرسی زبان فارسی در دستور کار قرار گیرد.
از طرف دیگر تعداد حدود 50 دانش آموز در «كالج فاطمه زهرا(س)» – هراره (از مراکز آموزشی همسو)در حال تحصيل مي باشند که استفاده از اين ظرفيت و برگزاری دوره های آموزش زبان فارسی برای تعدادي از دانش آموزان مستعد(در قالب تربیت مربی زبان فارسی) نیز مد نظر قرار گیرد.
فرشاد بگيان – كارشناس توسعه روابط فرهنگی زيمبابوه
بهمن ماه 1400
منابع:
ناي، جوزف(1387) قدرت نَرم، ترجمه محسن روحانی و مهدي ذوالفقاري، تهران